Fundacja rodzinna w Polsce
Od maja 2023 roku w Polsce dostępne jest nowe narzędzie prawne umożliwiające skuteczne zarządzanie majątkiem i planowanie sukcesji – fundacja rodzinna. Choć instytucja ta funkcjonuje z powodzeniem w wielu krajach Europy Zachodniej, dla polskich przedsiębiorców wciąż jest stosunkowo nowa i często niezrozumiała.
W tym artykule przedstawiamy, jak działa fundacja rodzinna, jakie korzyści niesie za sobą jej założenie oraz z jakimi ryzykami należy się liczyć. Wskazujemy również, kto może skorzystać z tego rozwiązania i kiedy warto je rozważyć.
Czym jest fundacja rodzinna?
Fundacja rodzinna to niezależny podmiot prawny, utworzony przez osobę fizyczną (fundatora), który przekazuje jej część swojego majątku. Od momentu wniesienia aktywów, to fundacja zarządza nimi we własnym imieniu, działając w interesie wskazanych beneficjentów – zazwyczaj członków rodziny fundatora.
W odróżnieniu od tradycyjnej działalności gospodarczej, celem fundacji nie jest generowanie zysku, lecz zachowanie, pomnażanie i planowe przekazywanie majątku rodzinie – często w perspektywie kilku pokoleń. Fundacja może jednak prowadzić ograniczoną działalność gospodarczą, np. wynajem nieruchomości, inwestowanie w papiery wartościowe czy udzielanie pożyczek.
Kluczowe cechy fundacji rodzinnej:
- oddzielenie majątku rodzinnego od działalności operacyjnej firmy,
- możliwość samodzielnego określenia zasad wypłat na rzecz beneficjentów,
- uproszczona sukcesja – brak konieczności dzielenia spadku,
- bezpieczeństwo i ciągłość zarządzania majątkiem.
Zalety fundacji rodzinnej – dlaczego warto ją rozważyć?
✅ 1. Spokojna sukcesja i brak konfliktów spadkowych
Fundacja umożliwia precyzyjne określenie zasad przekazywania majątku – bez udziału sądu spadkowego, podziału udziałów czy ingerencji osób spoza rodziny. Dzięki temu ryzyko konfliktów pomiędzy spadkobiercami zostaje zminimalizowane.
✅ 2. Zachowanie integralności firmy rodzinnej
W przypadku tradycyjnego dziedziczenia często dochodzi do rozdrobnienia własności. Fundacja zapobiega takim sytuacjom, co pozwala zachować kontrolę nad firmą i uniknąć paraliżu decyzyjnego wynikającego z wielopokoleniowej współwłasności.
✅ 3. Elastyczność w ustalaniu zasad wypłat
Fundator może określić kryteria, które muszą spełniać beneficjenci – np. wiek, udział w działalności firmy, poziom wykształcenia. Może również ustalić limity wypłat czy przeznaczenie środków (np. na edukację, leczenie).
✅ 4. Ochrona majątku rodzinnego
Majątek przekazany fundacji nie podlega zajęciu w razie długów fundatora ani nie wchodzi do masy spadkowej. Dzięki temu fundacja stanowi skuteczne narzędzie ochrony aktywów przed roszczeniami wierzycieli czy skutkami postępowań rozwodowych.
✅ 5. Prosta i przejrzysta procedura zakładania
Fundację. Rejestracja odbywa się w elektronicznym rejestrze fundacji rodzinnych prowadzonym przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Koszty? Poza wniesieniem funduszu założycielskiego (minimum 100 000 zł), wymagane są opłaty sądowe i notarialne.
💡 Przykład zastosowania
Pani Agata prowadzi piekarnię od 25 lat. Chce zabezpieczyć jej przyszłość, ale nie wie, jak podzielić firmę między wnuki. Zakłada fundację, która przejmuje firmę. W statucie zapisuje, że wypłaty przysługują tylko osobom, które pracują w piekarni co najmniej 5 lat i posiadają wykształcenie kierunkowe. Dzięki temu chroni biznes przed przypadkowymi decyzjami i zapewnia ciągłość zarządzania.
Wady i ograniczenia fundacji rodzinnej
⚠ 1. Wysoki próg wejścia finansowego
Minimalny wkład do fundacji to 100 000 zł. Dla wielu mikroprzedsiębiorców może to być suma zaporowa, zwłaszcza że przekazany majątek nie podlega zwrotowi.
⚠ 2. Brak możliwości wycofania aktywów
Majątek raz przekazany do fundacji staje się jej własnością. Fundator nie może go odzyskać, nawet jeśli zmieni zdanie lub jego sytuacja finansowa się pogorszy.
⚠ 3. Podatek od wypłat i likwidacji
Wypłaty z fundacji są zwolnione z podatku tylko dla najbliższej rodziny fundatora. W przypadku likwidacji fundacji – obowiązuje 15% CIT od zysku fundacji.
⚠ 4. Ograniczenia wynikające z zadłużenia
Jeśli fundacja posiada zobowiązania, nie może dokonywać wypłat na rzecz beneficjentów do czasu ich spłaty. Oznacza to ryzyko „zamrożenia” środków.
⚠ 5. Obowiązki informacyjne i odpowiedzialność zarządu
Zarząd fundacji musi prowadzić szczegółową dokumentację i raportować do urzędów. W razie nadużyć – może ponosić odpowiedzialność cywilną i karną.
Komu fundacja rodzinna się opłaca?
Fundacja rodzinna to rozwiązanie przeznaczone głównie dla:
- właścicieli firm rodzinnych o średnim i dużym majątku,
- osób planujących wielopokoleniową sukcesję,
- rodzin posiadających znaczne aktywa (np. nieruchomości, udziały, papiery wartościowe),
- przedsiębiorców, którzy chcą oddzielić zarządzanie majątkiem od bieżącej działalności firmy.
Dla mniejszych firm, jednoosobowych działalności czy startupów, fundacja może być zbyt kosztowna i formalnie złożona. W takich przypadkach warto rozważyć alternatywy, takie jak:
- przekazanie majątku poprzez testament,
- darowizna z zastrzeżeniem użytkowania,
- przekształcenie firmy w spółkę z o.o. z jasno określonymi zasadami sukcesji.
Podsumowanie
Fundacja rodzinna to jedno z najnowocześniejszych narzędzi planowania sukcesji i ochrony majątku dostępnych w polskim prawie. Umożliwia nie tylko przekazanie firmy czy nieruchomości w uporządkowany sposób, ale także zapewnia ich efektywne zarządzanie i ochronę na długie lata.
To rozwiązanie idealne dla tych, którzy myślą o przyszłości swojego biznesu w perspektywie pokoleń i chcą uniknąć problemów związanych ze spadkami, podziałem majątku czy nieprzygotowaną sukcesją.
📩 Chcesz sprawdzić, czy fundacja rodzinna będzie korzystna?